Kennisverrijking via Wikidata

Door Hanno Lans (dataspecialist) en Janneke Jorna (collectiespecialist Netwerk Oorlogsbronnen)

Voor iedere internetgebruiker is Wikipedia een bekend fenomeen. Minder bekend is een daarachterliggende database, Wikidata genoemd. Deze database is, net als Wikipedia, door vrijwilligers en organisaties vrij te bewerken en aan te vullen. Sinds het ontstaan is deze dataset in hoog tempo aangevuld met bijvoorbeeld straten, plaatsen, rijksmonumenten, schilderijen en kunstenaars. Ook voor de periode van de Tweede Wereldoorlog is dit zeer waardevol.

Het publiceren van data via Wikimedia platform Wikidata is niet alleen voordelig voor degene die de data plaatst, uiteindelijk profiteert iedereen. Anderen kunnen de data namelijk zowel gebruiken als aanvullen. Hierdoor is het één een voorzet voor het ander. Door data te publiceren op Wikidata kunnen anderen er zelf mee aan de slag gaan en vervolgens de data verrijken. De donateur profiteert dus ook zelf. Samen weten we meer en samen komen we nog verder.

Jodenvervolging

Een goed voorbeeld vormen de transporten van Joodse Nederlanders tussen 3 en 4 oktober 1942. Op Wikidata vinden we een groot aantal transporten. Op 3 oktober vertrekken treinen vanuit Den Haag, Amsterdam, Den Bosch, Beilen en Zwolle naar Kamp Westerbork. En de volgende dag volgen drie transporten vanuit Amsterdam, een vanuit Rotterdam en een vanuit Arnhem. Deze tien transporten in twee dagen vallen op in Wikidata, omdat in geheel 1942 binnen Wikidata 22 transporten zijn vastgelegd.

Verder onderzoek leert dat deze transporten onderdeel zijn van een grote operatie, waarbij twee aparte stromen samenkomen in Kamp Westerbork. Tijdens de nacht van Jom Kipoer zijn namelijk alle Joodse werkkampen in Nederland ontruimd, tijdens deze operatie worden ruim 5000 Joodse mannen naar Kamp Westerbork getransporteerd. Dit gaat zowel per voet, als in vrachtwagens en per trein.

Inzicht in data

In het kader van ‘gezinshereniging’ worden niet alleen de mannen maar ook de vrouwen en kinderen vanuit hun woonplaatsen in onder meer Amsterdam en Den Haag getransporteerd naar Kamp Westerbork. Beiden bevinden zich dus in deze tien treintransporten op 3 en 4 oktober. De werkkampen blijken uiteindelijk slechts een voorportaal naar doorgangskamp Westerbork en deportatie naar de concentratie- en vernietigingskampen. Door alle data te samen te voegen wordt de omvang van deze landelijke operatie goed zichtbaar.

Wikidata functioneert hierdoor als een laagdrempelige manier om gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog via crowdsourcing te structuren. Dergelijke gestructureerde data, wanneer deze voorzien is van betrouwbare bronnen, kan vervolgens door Netwerk Oorlogsbronnen gebruikt worden in de WO2 Thesaurus en daarmee voor de verrijking van metadata in de oorlogsbronnen zoekmachine. Omgekeerd wordt een link naar de Thesaurus toegevoegd bij het betreffende Wikidata-item.

Deze data is waardevol voor Netwerk Oorlogsbronnen, waarbij het draait om het leggen van de link tussen de wie, wat, waar en wanneer. De transportdata kunnen gebruikt worden om deze vier peilers aan elkaar te koppelen. Zo zijn de transportdata handig om in de toekomst te gaan koppelen aan personen binnen het project Oorlogslevens. In de tussentijd bestaat er nog een mooi platform waarbij het verhaal ‘compleet’ gemaakt wordt door verschillende bronnen bij elkaar te brengen: Wikidata.

Onderzoek naar auteursrechten

Naast het inzichtelijk maken van data omtrent de Jodenvervolging, is Wikidata ook een waardevolle knowledge base op het gebied van fotografen. Het vormt een nuttig hulpmiddel bij het clearen van de rechten van foto’s. Als de naam van de fotograaf bekend is kan de zoekfunctie gebruikt worden en hiermee vaak de geboortedatum en sterfdatum worden achterhaald. Er wordt hierbij ook steeds meer vermeld bij welke instelling zich werken bevinden, en dus mogelijk al contact gezocht is met de rechthebbenden.

Tot slot bestaat er een lijst met Nederlandse fotografen die werkzaam waren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze lijst wordt dagelijks automatisch geactualiseerd aan de hand van nieuw ingevoerde informatie op Wikidata. Doordat bekend is welke fotograaf werkzaam was in de oorlogsperiode kan doelgericht naar nog onbekende fotocollecties gezocht worden.

Ook het eigen onderzoek door erfgoedinstellingen in bijvoorbeeld archieven levert vaak veel extra informatie op. Het publiceren van deze data op Wikidata vult de database niet alleen aan, het voorkomt ook dubbel werk in speurtochten naar collecties, gebeurtenissen en rechthebbenden. Iedereen kan de data immers gebruiken en verder aanvullen. Doe er je voordeel mee!

Bekijk meer WO2 data op Wikidata