Kennis is macht

Op 2 maart 2022 publiceerde De Groene Amsterdammer een artikel over Wikipedia met de titel Kennis is macht. Om te beginnen: fantastisch dat De Groene Amsterdammer zoveel tijd en energie heeft geïnvesteerd in een artikel over de Nederlandstalige Wikipedia. Het artikel van Naïm Derbali en Coen van de Ven laat goed zien hoe Wikipedia werkt: mensen met heel verschillende standpunten weten gezamenlijk kennis op een betrouwbare manier toegankelijk te maken voor iedereen. Toch heeft Wikimedia Nederland, als organisatie die in Nederland Wikipedia ondersteunt, een aantal kanttekeningen bij dit artikel.

Wikipedia: het meest open samenwerkingsproject ooit

Wikipedia is een van de meest open samenwerkingsprojecten ooit: iedereen kan meedoen zonder toelatingseisen of registratieprocedure, zonder zelfs maar een bewerkersaccount aan te hoeven maken. Als je de deur naar de samenleving bewust zo wijd open zet, komen de problemen van die samenleving onvermijdelijk binnen. Ook Wikipedia heeft inderdaad last van de vijandige haatcultuur die op Internet heerst, vooral ten opzichte van vrouwen en diverse minderheden. Onzekerheden, angsten en voortdurende veranderingen in de samenleving leiden bij sommige mensen helaas wel eens tot buitensporig en soms zelfs beangstigend online gedrag. Dit gebeurt op vele platforms, ook op Wikipedia. Vooralsnog kiest de Wikipediagemeenschap er echter principieel voor om de deur open te laten. Wikipedia kan en wil geen ivoren toren zijn.

Ongepaste taal en trollen snel verwijderd

Derbali en Van de Ven staan uitgebreid stil bij de negatieve gevolgen van de open structuur van Wikipedia. Ze vertellen echter niet dat de Wikipediagemeenschap al jaren discriminerend taalgebruik, schelden en persoonlijke aanvallen systematisch opspoort en consequent verwijdert. Dat gebeurt soms zelfs vóór de persoon voor wie het bericht bedoeld was, het heeft gezien. En overigens kan die persoon zo’n bericht zelf ook direct verwijderen, zonder afhankelijk te zijn van een platformbeheerder. Je vindt op Wikipedia, anders dan op andere platforms, ook geen eindeloze draden met scheldberichten. En niet alleen anonieme trollen worden geblokkeerd, ook een Wikipediabewerker met een lange staat van dienst wordt bij pestgedrag de deur gewezen.
We bagatelliseren de problemen zeker niet. Er is nog heel veel ruimte voor verbetering, maar naar onze mening is het op de Nederlandstalige Wikipedia voor vrouwen beter vertoeven dan op menig ander online platform.

Stevige discussies over de inhoud toegestaan, beledigen van collega’s niet

Wikipedia is geen social media platform, maar een online encyclopedie waar achter de schermen wordt gediscussieerd om te zorgen dat er alleen betrouwbare en neutrale informatie wordt toegevoegd. Stevige uitspraken in een discussie over de inhoud van artikelen zijn toegestaan, kwetsend harde woorden naar een discussiepartner niet.
De werksfeer op Wikipedia werd, zoals Derbali en Van de Ven opmerken, in een recente survey door bewerkers omschreven als ruzieachtig. Ze zeggen er niet bij dat de sfeer net zo vaak constructief en behulpzaam werd genoemd. Op Wikipedia sluit het een het ander namelijk niet uit: meningsverschillen leiden vaak tot verbeteringen. Als er in de maatschappij discussie is rondom een onderwerp, dan is er achter de schermen op Wikipedia ook reuring over. Het bijzondere van Wikipedia is dat het in de meeste gevallen lukt om tot voor iedereen acceptabele teksten te komen. Zelfs bij netelige onderwerpen als slavernij, genderidentiteit of Zwarte Piet, waarover de emoties kunnen oplopen en de discussies stevig zijn. Overigens streeft Wikipedia er nooit naar koploper te zijn bij maatschappelijke veranderingen: de encyclopedie legt de uitkomsten vast.

En er wordt - met enig succes - al aan gewerkt

Derbali en Van de Ven beschrijven uitdagingen waarmee Wikipedia te maken heeft, vooral op het gebied van diversiteit binnen de gemeenschap en omgangsvormen/werkcultuur. Maar we moeten wel constateren dat dit geen journalistieke scoop is. De Wikipediagemeenschap - en Wikimedia Nederland - weten dat dit gebeurt en vechten er al jaren tegen, in alle openheid.

In Nederland - en internationaal - wordt er hard getrokken aan het vergroten van de diversiteit, onder andere als het gaat om kennis door, voor en over vrouwen. In Nederland werken we bijvoorbeeld samen met vrouwengroepen, maar ook met de Antilliaanse gemeenschap en de LHBTI-gemeenschap.

Even belangrijk is de laatste jaren de sociale veiligheid van bewerkers: het bestrijden van pesten, intimidatie en discriminatie. Vorig jaar is er wereldwijd een bindende code ingevoerd die duidelijk maakt welk gedrag op Wikipedia gewenst is, en welk gedrag onherroepelijk tot sancties zal leiden.
Er zijn betere tools ontwikkeld voor het opsporen van ongewenst gedrag, en er zijn trainingen voor bewerkers in zaken als effectief online communiceren en conflictoplossing. Zoals het onderzoek van De Groene Amsterdammer aantoont, heeft dat positief effect onder de geregistreerde bewerkers van de Nederlandstalige Wikipedia: er worden steeds minder harde woorden gebruikt, en men is positiever over de werksfeer.

Het is jammer dat het artikel deze ontwikkelingen nauwelijks noemt en geen poging doet om dieper te analyseren in hoeverre initiatieven echt succesvol zijn. Dat had de informatiewaarde zeker verhoogd en bijgedragen aan nieuwe, nuttige inzichten over een van de meest geraadpleegde en meest toegankelijke informatiebronnen ter wereld.

Lotte Baltussen, lid bestuur Wikimedia Nederland

Heleen Ririassa, lid bestuur Wikimedia Nederland

Sandra Rientjes, directeur Wikimedia Nederland