Toegang tot ons nationaal geheugen

Er voor zorgen dat iedereen in Nederland vrije toegang heeft tot zoveel mogelijk kennis doet Wikimedia Nederland niet alleen. Hiervoor werken we samen met organisaties binnen het hoger onderwijs, met culturele- en erfgoedinstellingen, bibliotheken en andere organisaties die zich bezighouden met kennis delen. Zoals het Nationaal Archief waar je o.m. antwoorden vindt op vragen die betrekking hebben op de geschiedenis van Nederland, de relatie tot andere landen, en de samenleving. Samen proberen we hergebruik van collecties te stimuleren. Een goed voorbeeld is het project Wiki goes Caribbean waarbij we werken aan het beschrijven, verbeteren, uitbreiden en actualiseren van kennis over het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden op Wikipedia. En als het aan Tico Koopmans (Webspecialist en specialist Digi-Inclusie bij het Nationaal Archief) ligt, volgen er nog meer mooie samenwerkingsprojecten om hiaten op te vullen op Wikipedia en andere Wikimedia-platforms.

Wat doet een webspecialist bij Nationaal Archief zoal?

Als webspecialist/sitemanager ben ik ervoor verantwoordelijk om onze website nationaalarchief.nl functioneel door te ontwikkelen en bijgaand te waken over de contentstrategie. Een website is altijd in ontwikkeling en de web-content dient duurzaam beheerd te worden. Daarom maken we bij het Nationaal Archief gebruik van een contentstrategie. Binnen de contentstrategie zorgt de webspecialist ervoor dat de content digi-toegankelijk en passend voor de doelgroep van de content wordt aangeboden. Dit doen we samen met een zogenoemde contentleverancier en communicatieadviseur.

Daarnaast stimuleert een webspecialist het denken vanuit een doelgroep (eindgebruiker). En zorgen we ervoor dat mensen op een soepele manier bij de informatie komen waar ze naar op zoek zijn. Om dit goed te kunnen doen moet je als webspecialist de dialoog aangaan met de doelgroepen. Je kunt alleen soepele routes aanbieden als je weet hoe mensen zoeken en naar wat ze op zoek zijn.

Mijn Wiki-coördinatorschap en ervaring met het project Wiki goes Caribbean hebben me in contact gebracht met mensen uit allerlei doelgroepen. Mensen die mij veel inzichten geven in hoe wij als Nationaal Archief onze collecties en informatie nog beter zichtbaar kunnen maken. Niets is leuker dan mensen de weg wijzen naar informatie die hen helpt om een verhaal completer te maken. Of een antwoord te bieden op een vraag.

Zijn alle gedigitaliseerde stukken en foto’s uit jullie collecties vrij beschikbaar voor iedereen om te hergebruiken als bron of illustratie bij Wikipedia-artikelen?

De stelregel is simpel gezegd: als je de scan kunt downloaden dan is deze rechtenvrij te gebruiken op Wikipedia en andere Wikimedia-platforms. Veel van de foto’s in onze collecties zijn vrijgegeven onder een CC0-licentie. Een aantal jaar geleden zijn meer dan 340.000 van deze foto’s gedoneerd en geüpload naar Wikimedia Commons.

Scans van archiefstukken zijn rdeel van het Publieke Domein en daarmee mooi materiaal om als illustraties te dienen bij Wikipedia pagina’s (meer informatie: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/fotos/auteursrecht-op-fotos).

Wat is er voor nodig om de vrij beschikbare informatie te kunnen delen op Wikimedia-platforms zoals Wikipedia, Wikimedia Commons of Wikidata?

Als collectiebeherende organisatie is het belangrijk om tijd en energie te besteden aan het vrij beschikbaar maken van informatie via Wikimedia-platforms. Op die manier kun je de zichtbaarheid van je collecties en informatie vergroten. Ga in gesprek met Wikimedia Nederland en de vrijwilligers. Maak gebruik van elkaars kennis om deze informatie zo goed mogelijk te kunnen delen.

Er zijn meerdere routes die je als organisatie kunt bewandelen om deze informatie te delen via Wikimedia-platforms:

1. Je kunt informatie (scans, foto’s, tentoonstellingsteksten, webteksten, datasets) doneren via Wikimedia Nederland.
2. Je kunt samen met andere instellingen en vrijwilligers een Wiki-project starten. Waar je gezamenlijk met deze informatie aan de slag gaat. Dit vraagt om een proactieve houding. Ga op zoek naar samenwerkingspartners die elkaar kunnen versterken.
3. Je kunt als instelling ook een faciliterende houding aannemen en mensen de weg wijzen naar je vrij beschikbare informatie, zodat zij er mooie dingen mee kunnen doen. Bijvoorbeeld door links te delen naar deze informatie op Wiki community platforms.
4. Investeer in innovatieve technische oplossingen om je data gestructureerd aan te kunnen bieden en te ontsluiten als Linked Open Data.

Hoe weet je welk kennisgebied ondervertegenwoordigd is op Wikipedia? En hoe pak jij het vervolgens aan om hier verandering in aan te brengen?

In mijn werk kom ik veel in contact met mensen uit verschillende gemeenschappen. Deze mensen zijn vaak op zoek naar informatie bij een collectiebeherende instelling om een verhaal compleet te kunnen maken. De gesprekken die ik met deze mensen heb staan vaak in het teken van hun zoektocht naar deze informatie. Voor veel van hen is Wikipedia een goed hulpmiddel tijdens deze zoektocht naar bronnen. Toch spreek ik ook mensen voor wie Wikipedia nog niet het hulpmiddel is dat het zou kunnen zijn. Deze mensen vinden via Wikipedia vaak geen bronnen, omdat het verhaal dat ze compleet proberen te maken geen onderdeel is van een kennisgebied waar op Wikipedia veel over geschreven wordt.

Op Wikipedia herken je ondervertegenwoordigde kennisgebieden onder andere aan de rode links. Een rode link laat zien dat er nog geen pagina over deze persoon of dit onderwerp is. Maar rode links geven mijns inziens eigenlijk aan dat de eerste stappen zijn gezet om deze kennisgebieden beter zichtbaar te maken.

Ondervertegenwoordiging kun je echter al eerder herkennen vanuit het perspectief van bijvoorbeeld het Nationaal Archief. We hebben meer dan 144 km aan fysiek archiefmateriaal en miljoenen scans, waar ongetwijfeld informatie tussen zit over onderbelichte onderwerpen en personen. Maar hoe maken we dit zichtbaar zonder de hulp van de mensen die het een onderbelicht thema of persoon vinden? Niet, daarom ga ik het gesprek aan met mensen, want alleen op die manier kun je als collectiebeherende instelling je collecties toegankelijk en vindbaar maken voor de mensen die er eigenlijk naar op zoek zijn.

Wat is momenteel een onderbelicht onderwerp op Wikipedia waar we samen verandering in kunnen brengen?

In Nederland komt er steeds meer aandacht voor het Nederlandse slavernijverleden en de doorwerking ervan. De kennis hierover wordt vanuit meerdere perspectieven gedeeld, bijvoorbeeld ook op Wikipedia. Ondanks deze goede stappen ontbreekt er nog een belangrijk perspectief, waarin ook de doorwerking heel goed is gedocumenteerd. Het perspectief uit Zuid-Afrika over de slavernij op de Kaap en de strijd tegen Apartheid. In het Nationaal Archief beheren we een paar collecties die complementair kunnen zijn aan collecties in Zuid-Afrika en Nederland. Collecties die als ze samen worden gebracht op Wikipedia een completer verhaal kunnen laten zien. En mensen een makkelijkere route kunnen bieden tot bronnen over deze thema’s.

Zo kwam ik in contact met vertegenwoordigers van de Khoisan gemeenschap, die op zoek waren naar historisch kaartmateriaal om aan te tonen dat hun voorouders op een bepaalde plek hadden gewoond. Deze kaarten waren niet te vinden in Zuid-Afrika, maar er bleek in onze collectie een kaart aanwezig te zijn die voor hen erg relevant was. Dit was voor mij de prikkel om contact te zoeken met het Zuid-Afrikahuis om te verkennen of we gezamenlijk met mensen uit de Khoisan gemeenschap en de Wiki community uit Zuid-Afrika tot een vergelijkbaar project als Wiki goes Caribbean kunnen komen.

De eerste contacten met de Wiki community South Africa zijn gelegd en binnenkort ga ik de eerste stappen zetten om voor hen relevante collecties in Nederland te delen op Wiki-platforms. Met directeur Angelie Sens van het Zuid-Afrikahuis ben ik in gesprek om te kijken hoe we het project “Wiki goes South Africa” in Nederland handen en voeten kunnen geven. En de kennis die we daarmee opdoen ook een plek kunnen geven om de collecties van onze instellingen beter zichtbaar en vindbaar te maken.

Onlangs ontving ik de Zuid-Afrikaanse ambassadeur Mr. Vusi Madonsela en zijn team in het Nationaal Archief voor een rondleiding. En een aantal kennismakingsgesprekken met collega’s, die meer konden vertellen over informatie, scans en kaarten over Zuid-Afrika in onze collecties. Tijdens dit bezoek gaf het team van de ambassadeur aan er nooit bij stil te hebben gestaan, dat er zoveel informatie over Zuid-Afrika in Nederlandse collecties aanwezig zou zijn. Jaymion Hendricks, lid van het team, gaf aan dat het van meerwaarde zou zijn voor het onderwijs in Zuid-Afrika en Nederland als de informatie over Apartheid en de Anti-Apartheidsbeweging in Nederland breder gedeeld zou worden.

Wat mij betreft kunnen collecties in Nederland verbonden worden aan collecties uit Zuid-Afrika op Wikipedia en andere Wiki-projecten. Zo bieden we een bredere basis voor toegang tot vrije kennis en maak je de weg vrij voor dialogen tussen mensen die de bronnen vanuit verschillende perspectieven benaderen. Wil je een bijdrage leveren aan dit project in de opstartfase neem dan contact op met tico.koopmans@nationaalarchief.nl.