Samen de gendergap verkleinen op een WikiVrijdag

“Hoe voeg je eigenlijk een referentie toe?”
“Dat er nog geen artikel over avondjurken bestaat…”
“Zal ik nog een kopje thee voor je inschenken?”

Dit zijn zoal de vragen die gesteld worden tijdens een WikiVrijdag. In de bibliotheek van Atria, het kennisinstituut voor vrouwen en emancipatiegeschiedenis in Amsterdam, komen regelmatig bezoekers bij elkaar. De meesten zitten aan de grote tafel achter een meegebrachte laptop, enkelen slaan er ‘ouderwets’ een boek op na. Twee ervaren Wikipedianen schieten waar nodig te hulp: ze leggen uit waar het kladblok precies staat of wat Wikidata eigenlijk is. Het gezamenlijke doel: de gendergap verkleinen. Daarover later later meer.

Wikipedia is gebaseerd op het idee dat iedereen (met een computer en een internetverbinding, dat wel) kennis kan vergaren én delen. Er zijn wel wat basisregels. Alle informatie moet neutraal gepresenteerd worden en gebaseerd zijn op al eerder gepubliceerde bronnen. Zo ontstaat langzaam maar zeker een enorme, wereldwijd toegankelijke encyclopedie met informatie over vrijwel alles. Maar ondanks meer dan twintig jaar werk door duizenden vrijwilligers blijven sommige onderwerpen onderbelicht.

Een van deze kenniskloven is de gendergap: de relatieve ondervertegenwoordiging van biografieën over vrouwen of artikelen over onderwerpen die wel als ‘typisch vrouwelijk’ worden omschreven. Dat is enerzijds een logisch gevolg van de basisprincipes waarop Wikipedia gestoeld is: alles dat in de encyclopedie te vinden is moet al eerder in andere werken gepubliceerd zijn. Dat leidt er toe dat al bestaande ongelijkheden op Wikipedia worden overgenomen. Dat er door de geschiedenis heen minder over vrouwen dan over mannen is geschreven heeft daardoor als direct gevolg dat ook Wikipedia-biografieën nooit gelijkwaardig verdeeld zullen worden. Daarvoor zijn de bronnen niet toereikend.

Toch is de gendergap op Wikipedia niet alleen het gevolg van het doorwerken van al bestaande structuren. Ook onder de vrijwilligers die onvermoeibaar informatie toevoegen en bijhouden zijn mannen sterk oververtegenwoordigd. Bij het nieuwste onderzoek onder de bewerkers van de Nederlandstalige Wikipedia gaf 85% aan man, 10% vrouw en 1% anders te zijn. De rest (4%) wilde het niet zeggen.* Het percentage actieve vrouwen is in de loop van de tijd gestegen: in 2013 identificeerde nog maar 6% van de respondenten aan zich als vrouw.** De oververtegenwoordiging van mannen op de website komt uit al dit soort onderzoeken onmiskenbaar naar voren.In een neutrale encyclopedie zou het niet moeten uitmaken of een artikel door een man of een vrouw geschreven is. Er zijn meer dan genoeg onderwerpen over ‘feministische’ onderwerpen, zoals bijvoorbeeld Orgasmekloof, die door een man geschreven zijn. Maar het is een illusie om te denken dat de achtergrond van de schrijvers geen invloed zou hebben op de inhoud. Iedereen neemt zijn eigen interesses en achtergronden mee, zeker in een los georganiseerd project als Wikipedia. De ondervertegenwoordiging van vrouwen moet alleen daardoor al leiden tot een ondervertegenwoordiging van onderwerpen die gemiddeld door vrouwen belangrijker gevonden worden.

Helemaal verdwijnen zal de gendergap nooit, maar we kunnen hem wel verkleinen. De enige manier om de kloof te dichten is actief aan de slag te gaan. En dat is dan ook precies wat er gebeurt tijdens de Wikivrijdagen online, bij Atria of elders. Want op Wikipedia streven we ernaar om alle kennis vrij toegankelijk te maken, juist over systematisch onderbelichte onderwerpen.

Ook een keer deelnemen aan een WikiVrijdag? Neem een kijkje in onze webagenda, je bent van harte welkom! 

Ian Velthuis

* Duo market research in opdracht van Wikimedia Nederland, Rapportage Onderzoek bewerkers Nederlandstalige Wikipedia (Utrecht 2022) 10 via https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Wikimedia_Nederland_rapport_bewerkerssurvey_NLWP_2022_-_versie_11_februari_2022.pdf.

** Motivaction research and strategy in opdracht van Wikimedia Nederland, Kennismaking met de achterban (2013) 26, via https://upload.wikimedia.org/wikimedia/nl/d/d6/Z1676_Vereniging_Wikimedia_Nederland_rp03.pdf.