Ongeduld past een encyclopedie niet

Door Ciell (she/her), 15 jaar schrijver en moderator op Wikipedia en deelnemer aan het Wikiproject Gendergap

Terugdraaien wijzigingen

Op Wikipedia ziet men regelmatig wijzigingen voorbij komen die met de beste intenties worden gedaan door mensen, een gedeelte van deze wijzigingen gaat over actueel taalgebruik. Mensen wijzigen “blank” in “wit”, “slaaf” in “tot slaafgemaakt” en “zij” of “hij” in hen. Dit soort wijzigingen wordt door de actieve gemeenschap bijna altijd teruggedraaid, vaak tot onvrede van de persoon die de wijziging deed: dit was toch een verbetering?!

Vijf zuilen

Wikipedia heeft veel vormen van beleid. Toen in 2001 de Nederlandstalige versie startte, kreeg de gemeenschap de Vijf Zuilen voor de encyclopedie mee, zoals iedere nieuwe taalversie. Wikipedia is een encyclopedie en heeft een neutraal standpunt. Verder is de informatie vrij beschikbaar, hebben we een gedragscode en ook geen harde regels. Vanuit deze vijf zuilen zijn in de afgelopen twintig jaar onze conventies gegroeid: de afspraken die de gemeenschap heeft gemaakt over de verdere invulling van deze vijf zuilen. 

Bronnen

Een encyclopedie is een tertiaire bron. Media zijn (meestal) een primaire bron, veel onderzoek is ook primair: mensen doen eigen onderzoek naar een onderwerp en formuleren van daaruit conclusies. Een secundaire bron kan hierop een peer-review doen: zij houden bijvoorbeeld deze berichten in de media en de onderzoeken tegen het licht, duiken in de achtergronden en cijfers op basis waarvan deze onderzoeken zijn gedaan en geven zo een kwalitatieve waarde mee aan deze onderzoeken. Wikipedia wil zich met name baseren op deze secundaire bronnen, en niet op het primaire onderzoek. Dat betekent ook dat de encyclopedie niet voorop loopt in vernieuwingen: de encyclopedie loopt achter de tendens aan en reflecteert achteraf op de veranderingen die berichtgeving en onderzoek teweeg brengt. 

Nieuwe taalgebruik

Het beschrijven van de nieuwe onderwerpen zelf gebeurt vaak wel al betrekkelijk snel: zo zijn er artikelen over genderneutrale voornaamwoorden en wit privilege. Maar in het zelf overnemen van nieuw taalgebruik als de standaard is de gemeenschap erg terughoudend. Er zijn veel discussies over taal op de encyclopedie: er is een groep van ongeveer 150 mensen op de Nederlandstalige Wikipedia die bijna dagelijks actief zijn en die zich geregeld buigen over verschillende taalkwesties. Spreekt de encyclopedie over Belarus of over Wit-Rusland, Tytsjerksteradiel of Tietjerksteradeel en over Zwarte Piet of Piet. Maatgevend hierbij zijn onder meer, maar niet uitsluitend, de adviezen van de diverse instituten die advies geven over de Nederlandse taal, zoals onder meer de Taalunie, het genootschap Onze Taal en de Dikke van Dale.

Met de actuele discussie over genderneutrale voornaamwoorden staan deze voor een nieuwe uitdaging: er lijkt hiermee namelijk gevraagd te worden om een nieuwe grammaticale constructie in de Nederlandse taal, een grote en ingrijpende wijziging.

Neutraliteit

De gemeenschap van Wikipedia vindt ook hierin niet dat de encyclopedie in de voorhoede moeten lopen: dit is niet bedoeld als disrespect naar mensen die deze wens uitspreken, maar men maakt wel liever even een pas op de plaats en wacht af hoe anderen dit onderwerp benaderen. Liefst voert men zo een nieuwe afspraak pas door met een advies van het Genootschap Onze Taal in de hand, maar men volgt en bespreekt ook wel degelijk zelf de tendens in de huidige samenleving.

Totdat hierin een goed onderbouwde conclusie kan worden getrokken zal de encyclopedie misschien in het taalgebruik altijd wat achterop lopen met als basis de zuilen van encyclopedie en neutraliteit.

De gemeenschap is verdeeld over hoe men tot die tijd handelen moet, maar iedereen is het over een ding eens: ongeduld past een encyclopedie niet.